W dniach 23-24 sierpnia 2016 r. na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach odbyły się wyjątkowe warsztaty: Palin PCI – Terapia interakcyjna rodzic-dziecko dla jąkających się dzieci w wieku do lat 7. Praktyczna interwencja w jąkaniu wczesnodziecięcym. Warsztaty przeprowadziła dr Katarzyna Węsierska – wybitna specjalistka w zakresie zaburzeń płynności mowy. Z kolei opiekę merytoryczną sprawowała Jane Harley z Centrum im. Michaela Palina w Londynie. Warto podkreślić, że warsztaty, które stanowiły element kampanii społeczno-edukacyjnej pt. Labirynty Komunikacji, odbyły się w Polsce po raz pierwszy. W szkoleniu uczestniczyli logopedzi z różnych rejonów Polski, co stanowiło potwierdzenie ogromnego zainteresowania tematyką terapii jąkania oraz potrzebę poszerzania wiedzy i umiejętności w tym zakresie.
Krok po kroku uczestnicy zapoznali się ze strukturą i zawartością programu terapeutycznego Palin PCI, opartego na pośredniej i bezpośredniej terapii małego dziecka. Część teoretyczna warsztatów pozwoliła usystematyzować wiedzę w zakresie wieloczynnikowej koncepcji jąkania. Model ten pełni ważną rolę w procesie identyfikacji dzieci z grupy ryzyka zaburzeń płynności mowy oraz odgrywa znaczącą rolę przy wyborze odpowiedniej formy interwencji. Rozpatrując kolejne przypadki, specjaliści oceniali podatność dziecka do ustąpienia objawów bądź tendencję do ich nasilenia. Otwarte formuła warsztatu pozwoliła uczestnikom na bieżąco wyjaśniać wszystkie interesujące ich kwestie oraz rozwiewać wątpliwości. Zebrani mieli także możliwość przeanalizowania stosowanego przez siebie stylu terapeutycznego. Przekonali się, że odejście od pouczania i nakazywania, wspieranie, traktowanie rodzica jako eksperta, koncentracja na mocnych stronach interakcji rodzic-dziecko sprzyja planowaniu i prowadzeniu terapii. Część teoretyczna warsztatów wsparta była materiałami wideo z przykładowych terapii prowadzonych w Ośrodku im. Michaela Palina w Wielkiej Brytanii. Zapoznanie się z metodami pracy doświadczonych terapeutów pozwoliła na autorefleksję, stanowiła odniesienie do własnych metod i podejmowanych działań, uświadomiła m.in. jak ważna w terapii jest empatia, uważność i zaufanie.
Wszyscy uczestnicy warsztatów zgodnie podkreślali znaczenie i konieczność obecności rodziców w procesie terapii jąkania, co stanowi podstawowy aspekt podejścia Palin PCI. Dlatego ważne jest umożliwienie rodzicom zdobycia wiedzy i kompetencji w zakresie stosowania strategii interakcyjnych i rodzinnych, aby poprawić płynność mowy ich dziecka. Strategie te dobierane są indywidualnie dla danej rodziny, ale należy podkreślić szczególne znaczenie jednej z nich, a jest nią „budowanie u dziecka wiary w siebie”. Pomoże to dziecku w przyszłości swobodnie werbalizować swoje myśli i wyrazić siebie, takim jakim się jest – bez ciężaru funkcjonujących stereotypów i presji „bycia fluent”. Tego typu strategia umożliwia również otwartość w sytuacjach komunikacyjnych i pozwala podejmować wyzwania.
Rodzice nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, jak wiele mogą zdziałać i jak dużo sami już potrafią. To oni stwarzają dziecku podstawę do mówienia, ponieważ najlepiej znają swoje dziecko i jego potrzeby. Rodzice, z pomocą logopedy, mogą odpowiednio i umiejętnie przygotować grunt pod terapię. Jednocześnie mogą stać się dla logopedy partnerami w całym procesie terapeutycznym – partnerami świadomymi własnych postaw (nie tylko komunikacyjnych) i oczekiwań wobec: siebie, dziecka, terapeuty oraz samej terapii, której celem nie będzie osiągnięcie całkowitej płynności w mówieniu.
Warsztaty miały bardzo praktyczny charakter. Dzięki dynamicznej pracy zespołowej i w parach uczestnicy mieli okazję wcielić się w różnorodne role i doświadczyć interakcji rodzic – terapeuta. Wykorzystanie tej metody pozwoliło spojrzeć na kontekst specjalistycznych działań, a także przyniosło autorefleksję oraz pochylenie się nad aspektem funkcjonowania logopedy w tej relacji terapeutycznej. Z kolei dyskusje tematyczne dały możliwość wyjaśnienia wątpliwości i poszukiwania właściwego kierunku działań.
Nieocenioną wartością tego wydarzenia było spotkanie w jednym miejscu tak wielu wspaniałych specjalistów oraz możliwość czerpania wiedzy na podstawie wzajemnych doświadczeń. Dzięki dr Katarzynie Węsierskiej te warsztaty stały się spotkaniem, na którym jego uczestnicy mieli okazję spojrzeć na siebie i swoje działania oraz podopiecznych w innym świetle. Stało się to za sprawą stworzenia przestrzeni do zmiany perspektywy, poszerzenia horyzontów, a także do refleksji nad omawianymi podczas warsztatów zagadnieniami. Na pierwszy plan wysunęła się kategoria relacji, która w kontekście terapii jąkania stanowi niezwykłą wartość.
Za to niezwykłe doświadczenie, wielopłaszczyznowe przeżycia i motywację do pracy składamy serdeczne podziękowania dr Katarzynie Węsierskiej, Jane Harley oraz wszystkim wspaniałym logopedom, którzy wzięli udział w tym przedsięwzięciu.
Sprawozdanie opracowali:
mgr Joanna Wyszyńska, Warszawa
mgr Łukasz Kowalczyk, Warszawa
Dr Katarzyna Węsierska jest adiunktem na Uniwersytecie Śląskim, założyła i prowadzi Centrum Logopedyczne w Katowicach, gdzie pracuje także jako logopeda. Jej zainteresowania naukowe oraz praktyka kliniczna koncentrują się na zaburzeniach płynności mowy. Jest koordynatorką terapeutycznej grupy samopomocowej dla osób jąkających się działającej na Uniwersytecie Śląskim. Jest pierwszą polską absolwentką Europejskiej Klinicznej Specjalizacji Zaburzeń Płynności Mowy – ECSF (European Clinical Specialization in Fluency Disorders). Uczestniczyła w licznych stażach i szkoleniach z tego zakresu, w kraju i za granicą, w tym w wielu organizowanych przez the Michael Palin Centre for Stammering, w Londynie (Wielka Brytania). Obecnie uczestniczy w programie szkoleniowym dla trenerów metody Palin PCI w the Michael Palin Centre (www.stammeringcentre.org).